P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Nijmegen, 19 mei 2010
Nieuw soort supernova ontdekt
Een internationaal team astronomen, onder wie Gijs Nelemans van de
Radboud Universiteit Nijmegen, heeft een nieuw soort supernova
ontdekt. De onderzoekers, onder leiding van Hagai Perets van Harvard
en het Weizmann Instituut in Israël, laten zien dat supernova 2005E in
het melkwegstelsel NGC 1032 niet tot een van de twee bekende soorten
supernova's behoort: niet de ineenstorting van een zware ster, maar
ook niet de nucleaire explosie van een witte dwerg. Mogelijk is het
een tussenvorm: het ineenstorten van een witte dwerg. De resultaten
worden vandaag in Nature gepubliceerd.
"Al vlak na de ontdekking, nu bijna 5 jaar geleden, bleek er iets
vreemds aan de hand te zijn met supernova 2005E: een type Ib
supernova, die de ineenstorting van een zware ster zou moeten zijn,
maar dan in een melkwegstelsel zonder zware sterren", zegt Avishay Gal-
Yam van het Weizmann Instituut, die betrokken was bij de allereerste
waarnemingen. De supernova bleek ook nog eens veel minder helder te
zijn dan normale explosies en een opvallende hoeveelheid calcium in
het spectrum te laten zien, wat suggereert dat er (explosieve)
heliumverbranding in het spel is.
"Het heeft lang geduurd voordat we goed wisten welke kant we op
moesten denken", licht Hagai Perets toe. "Pas toen de analyse van de
spectra van een paar maanden na de supernova lieten zien dat er in de
explosie maar heel weining materiaal was uitgestoten, werd bevestigd
dat het niet de ineenstorting van een zware ster betreft." Het team
heeft in de afgelopen tijd druk gezocht naar meer informatie over deze
supernova en ontdekte dat er in de archieven meer van dit soort
supernova’s zijn, die nooit eerder goed zijn bestudeerd. De
eigenschappen van al deze explosies wijzen in dezelfde richting: een
nieuw soort explosie.
"Het zijn spannende tijden voor het onderzoek van supernova’s", zegt
mede-onderzoeker Gijs Nelemans. "Door meer en betere waarnemingen
worden nu regelmatig objecten gevonden die nog niet bekend waren. De
uitdaging is nu om al die nieuwe fenomenen, zoals laatst ook supernova
2002bj - beschreven in een artikel van Poznanski in Science - in te
passen in onze theoretische kennis van de fysica van
dubbelsterinteracties." De kleine hoeveelheid uitgestoten massa, de
lage lichtkracht en de producten van heliumverbranding wijzen op de
verbranding van een laagje helium op het oppervlak van een witte
dwerg, of de ineenstorting van een witte dwerg doordat deze helium
heeft opgenomen van een begeleidende ster.
Maar wat precies de voorloper was van deze explosie is nog niet
bekend. "Ook hier weer, net als met de al bekende supernova-explosies,
moeten we alle mogelijkheden benutten om in kaart te brengen welke
explosies horen bij welke dubbelsterren", benadrukt Nelemans. Hier in
Nijmegen bijvoorbeeld richten we ons vooral op het zoeken naar
voorlopers in röntgenarchieven. "Laatst hebben we daarmee nog een
mogelijke voorloper van een 'gewone' ineenstorting van een Wolf Rayet
ster (een zogenaamde type Ib supernova) gevonden", een resultaat dat
is gepubliceerd in Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.
Bijlage:
Afbeelding 1 (NGC1032):
Links melkwegstelsel NGC 1032 vóór de supernova. Rechts de opname
waarin de supernova is ontdekt. De supernova is aangegeven met de pijl
en bevindt zich helemaal aan de rand van het melkwegstelsel, 750.000
lichtjaar van de kern.
Op http://www.astronomie.nl/nieuws/1707/nieuw_soort_supernova_ontdekt.html :
Afbeelding 2 (SN2005E_PR):
Impressie van de explosieve heliumverbranding aan de rand van een
witte dwerg die ofwel ineenstort tot neutronenster, ofwel de explosie
overleeft.
|