P E R S B E R I C H T

Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
-----------------------------------------------------------------------
Leiden, 6 november 2007


Leidse studenten ontdekken mogelijk exoplaneet

Studenten sterrenkunde aan de Universiteit Leiden hebben een exoplaneet, een
planeet buiten ons eigen zonnestelsel, ontdekt. Het hemellichaam, net zo
groot als Jupiter, draait in tweeëneenhalve dag om een ster die veel op onze
zon lijkt. De afstand tot de ster is zo klein dat het aan het oppervlak van
de planeet meer dan 1000 graden is. De voorlopige naam van het object is
OGLE2-TR-L9. De onderzoeksresultaten worden binnenkort gepubliceerd in
Astronomy & Astrophysics.


De drie studenten deden hun ontdekking tijdens een onderzoek in het kader
van hun bachelor-studie sterrenkunde. Zij beproefden een methode om
automatisch de helderheidsfluctuaties van duizenden sterren te onderzoeken.
Eén van deze sterren bleek eens per 2,5 dag gedurende twee uur één procent
zwakker te worden. Dit fenomeen wordt veroorzaakt doordat een donker object
zo groot als Jupiter, waarschijnlijk een planeet, regelmatig voor de ster
langs beweegt en zo een gedeelte van het sterlicht verduistert. De ster
staat op zo'n 1500 lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Carina(Kiel).

Volgens Dr. Ignas Snellen, de begeleider van het onderzoek, kwam de
ontdekking als een complete verrassing. "Het onderzoekproject was bedoeld om
de studenten het ontwikkelen en toepassen van zoekalgoritmes te leren. Dat
ging zo voortvarend dat ze deze op een nog niet onderzocht gegevensbestand
hebben losgelaten. Toen kwamen ze ineens met de lichtcurve van deze ster.”

De studenten Meta de Hoon, Remco van der Burg en Francis Vuijsje zijn
enthousiast over hun vondst: "Om zoveel sterren automatisch te onderzoeken
heeft de computer meer dan duizend uur gerekend. Het is natuurlijk
fantastisch als daar uiteindelijk zulke mooie resultaten uitkomen", zegt
Remco. "Nu is het zaak om de planeet binnenkort opnieuw te gaan onderzoeken.
Met behulp van spectra, genomen met grote telescopen in Zuid-Afrika en
Chili, zal de massa van het donkere object worden bepaald, om zo
onomstotelijk te bewijzen dat het hier om een echte planeet gaat.”

Het is nog steeds niet mogelijk om planeten rond andere sterren direct waar
te nemen, maar de invloed van grote gasreuzen op hun moederster is wel
meetbaar, en het bestaan van exoplaneten daarmee aangetoond. Doordat zo'n
planeet om zijn ster draait 'wiebelt' de ster op en neer, wat met heel
precieze snelheidsbepalingen gemeten kan worden. Zo'n 250 exoplaneten zijn
op deze wijze ontdekt, terwijl de planeten zelf niet zijn gezien.

Een veel interessantere manier om exoplaneten te bestuderen is via een
planeetovergang. Als het baanvlak van een planeet zo georiënteerd is dat
vanaf de aarde gezien de planeet voor de ster langs beweegt, dan zal de
planeet een klein stukje van de ster verduisteren. Deze ster zal daarom
gedurende de planeetovergang een klein beetje zwakker lijken. Zo kan men
veel over de planeet te weten komen, zoals zijn massa, grootte en dichtheid.
Deze grootheden geven inzicht in de interne structuur van de planeet. Ook
maakt een planeetovergang atmosfeerstudies mogelijk. Zo is er voor een
planeet al het voorkomen van natrium, zuurstof en koolstof aangetoond, en is
de temperatuur van de atmosfeer bepaald. Er zijn nu zo’n 20
planeetovergangen bekend.


Persbericht inclusief YouTube link en Beeld (1) en (2)
http://www.astronomie.nl/index.php?comp=740

Animatie van een planeetovergang op:
HTTP://NL.YOUTUBE.COM/WATCH?V=VNUNRQE1QJ8 Deze animatie laat eerst een veld
zien met duizenden sterren. De drie Leidse studenten hebben gevonden dat één
van die sterren eens in de tweeëneenhalve dag een klein dipje in helderheid
vertoont. Dit wordt veroorzaakt doordat een donker object zo groot als
Jupiter, waarschijnlijk een planeet, in zijn baan steeds voor de ster langs
schuift en zo een klein stukje van de ster verduistert.

Beeld (1): De drie Leidse sterrenkundestudenten Francis Vuijsje, Meta de
Hoon en Remco van der Burg

Beeld (2): Het bovenste paneel laat een schematische weergave zien van een
exoplaneet die voor zijn ster langs gaat. Omdat een klein gedeelte van de
ster hierdoor wordt verduisterd, zal de ster gedurende de overgang iets
minder helder lijken (middelste paneel). Het onderste paneel laat de
lichtcurve zien, ontdekt door de Leidse studenten. De ster vertoont eens in
de 2,5 dagen net zo'n dipje.

Opgemaakt persbericht op http://www.astronomie.nl

Meer informatie:
 http://www.strw.leidenuniv.nl/~snellen/persbericht.html

Artikel: Het artikel ‘A search for transiting extrasolar planet candidates
in the OGLE-II microlens database of the galactic plane’ verschijnt
binnenkort in Astronomy & Astrophysics.


Preprint van het artikel op: http://arxiv.org/abs/0711.0500