P E R S B E R I C H T

Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Garching/Amsterdam, 27 januari 2010

Zwartegatenjagers vestigen afstandsrecord

Astronomen hebben met ESO’s Very Large Telescope een stellair zwart
gat ontdekt in een ander sterrenstelsel, dat zich op veel grotere
afstand bevindt dan eerder ontdekte stellaire zwarte gaten. Met een
massa van vijftien keer die van de zon is dit ook het op een na
zwaarste stellaire zwarte gat ooit gevonden. Het is verstrengeld met
een ster die binnenkort ook een zwart gat zal worden.

De stellaire zwarte gaten in onze Melkweg, die tot tien keer zo zwaar
zijn als de zon, zijn zeker geen lichtgewichten, maar buiten ons
sterrenstelsel zijn het slechts tweederangs spelers, nu er een
stellair zwart gat is gevonden van meer dan vijftien zonsmassa’s.
Tweemaal eerder werd een dergelijk object gevonden.

Het zojuist ontdekte zwarte gat bevindt zich in het spiraalstelsel NGC
300, op zes miljoen lichtjaar van de aarde. “Dit is het verste
stellaire zwarte gat waarvan de massa is bepaald is en het eerste dat
we zien buiten de Lokale Groep, het cluster sterrenstelsels waartoe
ook onze Melkweg behoort”, zegt Paul Crowther, professor Astrofysica
aan de Universiteit van Sheffield en eerste auteur van een paper over
deze studie. De merkwaardige partner van dit zwarte gat is een Wolf-
Rayet ster, die een massa heeft van ongeveer twintig keer de zon. Wolf-
Rayet sterren zijn aan het einde van hun leven en stoten het grootste
deel van hun buitenste lagen uit voordat ze exploderen als een
supernova, waarbij hun kern implodeert tot een zwart gat.

Een röntgeninstrument aan boord van NASA’s Swift-satelliet heeft in
2007 zeer gedetailleerd de omgeving van de helderste röntgenbron in
NGC 300 onderzocht, die eerder ontdekt was met ESA’s röntgentelescoop
XMM-Newton. “We ontdekten periodieke, zeer intense röntgenstraling,
een aanwijzing dat zich een zwart gat in de omgeving bevindt”, legt
teamlid Stefania Carpano van ESA uit.

Dankzij nieuwe waarnemingen met het FORS2 instrument op ESO’s Very
Large Telescope in Chili, hebben astronomen hun eerdere vermoeden
bevestigd. De nieuwe gegevens laten zien dat het zwarte gat en de Wolf-
Rayet ster in ongeveer 32 uur om elkaar heen dansen in een duivelse
wals. De astronomen ontdekten ook dat het zwarte gat materie van de
ster opslokt terwijl ze om elkaar heen draaien.

“Dit is inderdaad een heel intiem stel”, merkt medewerker Robin
Barnard op. “Hoe zo’n nauw verbonden systeem wordt gevormd, is nog een
mysterie.”

Hoewel er slechts een keer eerder een systeem van dit type is
gevonden, zijn astronomen wel bekend met andere systemen die bestaan
uit een zwart gat en een begeleidende ster. Gebaseerd op deze systemen
zien zij een verband tussen de massa van een zwart gat en de chemische
processen in sterrenstelsels. “We hebben ontdekt dat de meeste
stellaire zwarte gaten worden gevonden in kleinere sterrenstelsels die
minder zware elementen bevatten”, zegt Crowther. “In grotere
sterrenstelsels die meer zware elementen bevatten, zoals de Melkweg,
vormen zich zwarte gaten met kleinere massa’s.” Sterrenkundigen
vermoeden dat een hogere concentratie van zware elementen de evolutie
van zware sterren beïnvloedt, en bepalend is voor de mate waarin
materie wordt afgedragen. Uiteindelijk blijft een kleiner zwart gat
over wanneer het restant ineenstort.

Beeld
Het zwarte gat binnen NGC 300 X-1 (artistieke impressie)
http://www.astronomie.nl/nieuws/1588/zwartegatenjagers_vestigen_afstandsrecord.html

Meer afbeeldingen en een video op:
http://www.eso.org/public/netherlands/press-rel/pr-2010/pr-04-10.html

-----------------------------------------------------------------
Deze e-mail is verzonden aan abonnees van de lijst [log in to unmask]
Zie voor abonneren, adreswijzigen, opzeggen, zelf mailen, toegang archief op:
http://www.astro.rug.nl/~nvws/asmetlst.htm
-----------------------------------------------------------------