-----------------------------------------------------------------
Deze e-mail is verzonden aan abonnees van de lijst
[log in to unmask]
Zie voor abonneren, adreswijzigen, opzeggen, zelf mailen, toegang archief
op:
http://www.astro.rug.nl/~nvws/asmetlst.htm

Met vriendelijke groet, Jan de Boer, secretaris KNVWS
(http://www.sterrenkunde.nl)
-----------------------------------------------------------------
P E R S B E R I C H T

Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Amsterdam, 28 oktober 2009

Verste object in het heelal: gammaflits GRB 090423

Astronomen, onder wie de Amsterdamse hoogleraar Ralph Wijers,
rapporteren morgen in twee Nature-papers over de ontdekking van het
verste astronomische object ooit: gammaflits GRB 090423.

GRB 090423 werd op 23 april 2009 gedetecteerd door NASA’s Swift-
satelliet en binnen een aantal minuten konden enkele van de grootste
telescopen op aarde de snel in helderheid afnemende nagloeier
lokaliseren. De nagloeier was alleen zichtbaar in het infrarood, wat
aangeeft dat de gammaflits van heel ver kwam. De beide teams hebben
een roodverschuiving gemeten van 8,2: de gammaflits vond plaats toen
het heelal nog maar 5% van zijn huidige leeftijd had. De vorige
recordhouder als verste object was een sterrenstelsel op
roodverschuiving 6,96.

Gammaflitsen zijn de helderste en meest gewelddadige explosies in het
heelal. Het zijn korte uitbarstingen van gammastraling, waarvan er
gemiddeld een per dag afgaat. De ontploffende, zeer zware sterren
geven in een halve minuut meer licht af dan de zon in zijn hele leven.
De ontdekking van GRB 090423 toont aan dat dit soort zware sterren al
waren gevormd toen het heelal pas 630 miljoen jaar oud was.

Voor astronomen opent de ontdekking van de recordgammaflits een nieuw
onderzoeksvenster  binnen de kosmologie: de kosmische ‘Dark Ages’.
Deze periode eindigde zo’n 800 à 900 miljoen jaar na de oerknal. Vóór
de ‘Dark Ages’ hadden elektronen en waterstof- en heliumkernen elkaar
net geneutraliseerd. Het licht van de eerste generatie sterren zorgde
ervoor dat de elektronen weer los kwamen van de kernen. De
samenstelling van het heelal ging zo over van vrijwel alleen neutraal
waterstof tot vrijwel alleen geïoniseerd waterstof. Die overgang wordt
de reïonisatie van het heelal genoemd. De astronomen hopen met de
waarneming van gammaflitsen uit deze vroege periode meer te weten te
komen over het reïonisatieproces dat heeft geleid tot het ontstaan van
het intergalactisch medium zoals we dat nu zien.

Beeld: De nagloeier van GRB 090423 (rode punt in het midden). De
afbeelding is gemaakt op basis van opnames van Gemini-South en ESO’s
VLT (credit: A. J. Levan).
in:
http://www.astronomie.nl/nieuws/1488/verste_object_in_het_heelal:_gammaflits_grb_090423.html