P E R S B E R I C H T

Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Amsterdam, 21 mei 2008

Astronomen zien ‘live’ supernova ontploffen

Astronomen hebben met behulp van NASA’s röntgensatelliet Swift bij
toeval ‘live’ een supernova zien ontploffen. De sterrenkundigen waren
in het spiraalstelsel NGC 2770 supernova SN2007uy aan het bestuderen,
toen de satelliet een extreem heldere röntgenuitbarsting waarnam in
hetzelfde melkwegstelsel, maar op een andere lokatie. Vervolgmetingen
met Swift en andere telescopen in de ruimte en op aarde toonden aan
dat op deze plek en op dat moment supernova SN2008D aan het ontploffen
was. De resultaten van het onderzoek onder leiding van de Princeton-
astronomen Alicia Soderberg en Edo Berger, waaraan de Amsterdamse
astronoom Nanda Rea heeft meegewerkt, verschijnen morgen in Nature.

Een supernova-explosie vindt plaats wanneer de kern van een zware ster
aan het eind van zijn leven onder zijn eigen zwaartekracht ineenstort
tot een neutronenster. De nieuwe neutronenster zet een schokgolf in
gang door de buitenste lagen van de oorspronkelijke ster, die er vele
uren over doet het zichtbare oppervlak van de ster te bereiken, daar
doorheenbreekt en de ster opblaast. Astronomen hebben al vele malen
supernova’s gezien in de dagen en weken na de schokgolf, maar dit is
de eerste keer dat de doorbraak van de schokgolf is waargenomen.

Het melkwegstelsel waar de ‘rise and shine’ van SN2008D is gezien,
ligt in het sterrenbeeld Lynx, op een afstand van 90 miljoen lichtjaar
van de aarde. Toen het onderzoeksteam de 5 minuten durende
röntgenuitbarsting zag, werden meteen andere ruimtetelescopen en
telescopen op aarde in gereedheid gebracht om exacte berekeningen te
doen aan de oorspronkelijke röntgenuitbarsting. SN2008D blijkt een
‘gewone’ type Ic supernova te zijn, die plaats vindt als een zware
ster explodeert. Volgens Nanda Rea is het een gelukkig toeval dat de
supernova ‘in real time’ is gezien. “Dit geeft ons nieuwe inzichten in
de manier waarop deze gigantische explosies zich voltrekken.”

Beeld op http://www.astronomie.nl/index.php?comp=942 :
Fig. 1: Röntgen- (links)  en UV-beeld (rechts)  van voor en na de
explosie van SN2008D.