-----------------------------------------------------------------
Deze e-mail is verzonden aan abonnees van de lijst
[log in to unmask]
Zie voor abonneren, adreswijzigen, opzeggen, zelf mailen, toegang archief
op:
http://www.astro.rug.nl/~nvws/asmetlst.htm
Met vriendelijke groet, Jan de Boer, secretaris KNVWS
(http://www.sterrenkunde.nl)
-----------------------------------------------------------------
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Leiden, 4 november 2009
Leidse sterrenkundigen ontdekken grootste deeltjesversneller in het
heelal
Een team van voornamelijk Leidse astronomen heeft de grootste
deeltjesversneller in het heelal gevonden. Zij ontdekten dat bij een
frontale botsing van vier gigantische clusters van sterrenstelsels
deeltjes versneld worden tot zeer hoge energieën. De energieën zijn
meer dan een miljoen maal hoger dan wat we op aarde met
deeltjesversnellers kunnen bereiken. De ontdekking is van cruciaal
belang om te begrijpen hoe clusters van sterrenstelsel, de grootste
structuren in het heelal, ontstaan. De resultaten worden binnenkort
gepubliceerd in Astronomy & Astrophysics.
Een zoektocht met de Very Large Array, de grootste radiotelescoop in
de VS, leidde tot de ontdekking van een mysterieuze bron van
radiostraling. Deze ligt in een ver weg gelegen grote cluster van
sterrenstelsels met de naam MACS0717. “De ontdekking van een radiobron
in een cluster wordt wel vaker gedaan. Deze bronnen hebben te maken
met zwarte gaten in de kernen van actieve sterrenstelsels waarvan er
vele bekend zijn”, zegt co-auteur Prof. Huub Röttgering. “Maar deze
bron strekt zich uit over het hele volume van de cluster - over een
gebied dat wel een miljoen keer groter is dan ons eigen melkwegstelsel.”
Eerdere röntgenwaarnemingen met NASA’s Chandra-satelliet hadden al
aangetoond dat zich een grote hoeveelheid extreem heet gas bevindt in
de MACS0717-cluster. Dit extreem hete gas is het resultaat van een
grote kosmische botsing van vier clusters van sterrenstelsels. Om de
radiobron nader te bestuderen werden nieuwe waarnemingen gedaan met
een nog grotere radiotelescoop in India, de GMRT. “Deze telescoop
heeft als voordeel dat je op lage frequenties kunt waarnemen, ideaal
voor het bestuderen van grote diffuse radiobronnen”, zegt mede-
onderzoeker Drs. Reinout van Weeren.
De nieuwe waarnemingen laten zien dat de radiostraling samenvalt met
het gebied waar de clusters op elkaar botsen. “Magnetische velden,
opgewekt in dit gebied, zorgen ervoor dat deeltjes worden versneld.
Deze deeltjes, voornamelijk elektronen, zenden de straling uit die wij
waarnemen met radiotelescopen”, aldus Van Weeren. “Sommige deeltjes
hebben een energie die meer dan een miljoen maal hoger is dan de meest
krachtige deeltjesversneller, de LHC van CERN, kan bereiken.”
De waarnemingen zijn van belang om te begrijpen hoe clusters van
sterrenstelsels ontstaan. Geavanceerde simulaties op supercomputers
laten zien dat deze zich vormen door botsingen en samensmeltingen van
kleinere clusters. De simulaties suggereren dat daarbij ook het
magnetisch veld wordt versterkt. De nu gevonden bron van radiostraling
laat zien dat dit inderdaad gebeurt. “Dit geeft ons een unieke methode
om het vormingsproces van clusters te bestuderen”, aldus Röttgering.
Beeld: De cluster van sterrenstelsels MACS0717. Paars en blauw laten
het hete röntgen gas in de cluster zien, groen de radiostraling. Op de
achtergrond een foto van de Hubble Space Telescope. (Credit: X-ray
NASA/CXC/Stanford/S.Allen); Optical/Lensing(NASA/STScI/UC Santa
Barbara/M.Bradac)
in:
http://www.astronomie.nl/nieuws/1498/grootste_deeltjesversneller_in_het_heelal_ontdekt.html
|
