P E R S B E R I C H T
Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
7 april 2010
Het zomert op ijskoud Triton
Uit de eerste infrarood-analyse van de Neptunus-maan Triton blijkt dat
het volop zomer is op het zuidelijk halfrond van het hemellichaam. ESO-
astronomen ontdekten met de Very Large Telescope koolmonoxide en zagen
(voor het eerst met een aardse telescoop) methaan in Tritons dunne
atmosfeer. Uit de observaties blijkt dat de atmosfeer van Triton
varieert per seizoen en dat hij dikker wordt als hij wordt opgewarmd.
“We hebben bewijs gevonden dat de zon invloed heeft op Triton, zelfs
op zo’n enorme afstand. De ijzige maan heeft zelfs seizoenen zoals wij
die op aarde kennen, alleen ze veranderen veel langzamer”, zegt
Emmanuel Lellouch, eerste auteur van een paper over het onderzoek die
wordt gepubliceerd in Astronomy & Astrophysics.
Op Triton, waar de gemiddelde oppervlaktetemperatuur rond de -235
graden Celsius ligt, is het momenteel zomer op het zuidelijk halfrond
en winter op het noordelijk halfrond. Nu Tritons zuidelijk halfrond
opwarmt, gaat een dun laagje bevroren stikstof, methaan en
koolmonoxide op het oppervlak direct over in de gasfase, waardoor
Tritons ijzige atmosfeer langzaam dikker wordt gedurende Neptunus’ 165-
jarige baan om de zon. Een seizoen duurt op Triton iets meer dan 40
jaar, en het zomersolstitium (wanneer dag en nacht even lang zijn en
de zon boven de evenaar staat) was in 2000.
Op basis van de hoeveelheid gemeten gas schatten Lellouch en collega’s
dat de luchtdruk van Triton met een factor vier is gestegen na de
metingen die de Voyager 2 in 1989 deed toen het op de reuzenmaan nog
voorjaar was. De luchtdruk op Triton ligt nu tussen de 40 en 65
microbar, 20.000 keer lager dan die op aarde.
De aanwezigheid van koolmonoxide op Tritons oppervlak was al bekend,
maar Lellouch en zijn team hebben ontdekt dat zich op het oppervlak
tien keer zo veel CO bevindt als in de diepere lagen, en dat het dit
laagje is dat de atmosfeer voedt. De atmosfeer van Triton bestaat
overwegend uit stikstof, vergelijkbaar met de situatie op aarde, maar
methaan blijkt ook een belangrijke rol te spelen. Voyager 2 ontdekte
dit methaan, en de aanwezigheid is nu voor het eerst bevestigd. “De
klimaatmodellen van Triton moeten worden herzien”, zegt co-auteur
Catherine de Bergh, “nu we koolmonoxide hebben gevonden en het methaan
opnieuw hebben gemeten.”
Triton is veruit de grootste van de 13 manen van Neptunus en, met een
diameter van 2700 kilometer (driekwart van onze maan), de zevende maan
in grootte van ons zonnestelsel. Sinds zijn ontdekking in 1846 heeft
Triton astronomen gefascineerd vanwege zijn geologische activiteit en
de vele variaties in ijs op zijn oppervlak, zoals bevroren stikstof,
water en droogijs (bevroren CO2), en vanwege zijn unieke retrograde
beweging [1].
Het bestuderen van de atmosfeer van Triton, die zo’n 30 keer zo ver
van de zon staat als de aarde, is niet gemakkelijk. In de jaren ’80
dachten astronomen dat de atmosfeer van de Neptunus-maan zo dik zou
zijn als die van Mars (7 millibar). Pas toen Voyager 2 de planeet in
1989 passeerde kon de atmosfeer van stikstof en methaan gemeten worden
(14 microbar, 70.000 maal minder dicht dat de aardatmosfeer). Uit
observaties van sterbedekkingen in de jaren ’90 bleek dat de druk op
Triton toenam. Pas met de CRIRES-spectrograaf op de Very Large
Telescope (VLT) kon de atmosfeer van Triton in veel groter detail
worden bestudeerd. “We hadden de gevoeligheid en mogelijkheden van
CRIRES nodig om de atmosfeer van Triton te bestuderen”, zegt co-auteur
Ulli Käufl. De waarnemingen zijn onderdeel van een groter onderzoek,
waarin ook Pluto wordt bestudeerd..
Pluto, vaak gezien als het neefje van Triton, is weer een interessant
studieobject nu op Triton koolmonoxide is gevonden. Astronomen
proberen dat nu ook te vinden op deze nog verder weg staande
dwergplaneet.
Dit is slechts een eerste stap voor astronomen om CRIRES te gebruiken
om de fysica te ontrafelen van verweg gelegen objecten in ons
zonnestelsel. “We kunnen nu beginnen met het volgen van de atmosfeer
en de seizoenen op Triton over langere perioden”, zegt Lellouch.
Meer informatie:
Triton is de enige grote maan in het zonnestelsel met een
retrograde beweging, een beweging die tegengesteld is aan de rotatie
van de planeet. Dit is een van de redenen waarom men denkt dat Triton
is gevangen vanuit de Kuipergordel. Triton deelt ook veel kenmerken
met dwergplaneten zoals Pluto.
foto's en een video op de ESO-website:
http://www.eso.org/public/netherlands/press-rel/pr-2010/pr-15-10.html
www.eso.org en www.astronomie.nl/
-----------------------------------------------------------------
Deze e-mail is verzonden aan abonnees van de lijst [log in to unmask]
Zie voor abonneren, adreswijzigen, opzeggen, zelf mailen, toegang archief op:
http://www.astro.rug.nl/~nvws/asmetlst.htm
-----------------------------------------------------------------
|
