P E R S B E R I C H T

Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
-----------------------------------------------------------------------
Amsterdam, 26 maart 2007

Supersnelle ster weggeschoten door zwart gat in naburig sterrenstelsel

Het overgrote merendeel van de sterren in de buurt van de zon behoren tot
de Melkweg. Recentelijk werd echter de ster HE0437-5439 ontdekt op grote
afstand (circa 200 duizend lichtjaar) van de Melkweg. Gebleken is dat deze
ster met een snelheid van zo'n 2,6 miljoen kilometer per uur (723km/s)
beweegt vanaf het nabij gelegen sterrenstelsel de Grote Magelhaense Wolk.

Met behulp van gedetailleerde berekeningen van de dynamische wisselwerking
tussen sterren onderling hebben de onderzoekers Alessia Gualandris en
Simon Portegies Zwart van de Universiteit van Amsterdam aangetoond dat de
ster HE0437-5439 ongeveer 25 miljoen jaar geleden is weggeschoten uit een
sterrenhoop in de Grote Magelhaense wolk. Hun resultaten zijn gepubliceerd
in het tijdschrift Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.

Normaal gesproken verdwijnen objecten in zwarte gaten, maar het was in
1988 al door Jack Hills aangetoond dat via een dynamisch samenspel tussen
twee sterren en een zwart gat, het mogelijk is dat een van de sterren met
een grote snelheid wordt weggekegeld. De andere, niet weggeschoten ster
komt hierbij in een nauwe baan rond het zwarte gat terecht.

Volgens de onderzoekers zijn er twee sterrenhopen, NGC2100 (zie
afbeelding) en NGC2004, die precies voldoen aan de criteria om een ster
als HE0437-5439 met een dergelijke duizelingwekkende snelheid te kunnen
wegschieten. De consequentie hiervan is dat de sterrenhoop een zwart gat
moet bevatten dat minstens duizend keer zwaarder is dan de zon.

Het zwarte gat in de Grote Magelhaense Wolk behoort hiermee tot de nieuwe
klasse van middelzware zwarte gaten, die het midden houden tussen gewone,
ster-achtige zwarte gaten en de superzware zwarte gaten in de kernen van
melkwegstelsels. Het enige andere kandidaat-middelzware zwarte gat bevindt
zich in de sterrenhoop MGG11 in het nabijgelegen sterrenstelsel M82.

Volgens eerder onderzoek van Portegies Zwart beschikken beide
sterrenhopen, NGC2004 en NGC2100, over de juiste eigenschappen om een
dergelijk zwart gat te herbergen. Hoewel de ster HE0437-5439 al lang
geleden is weggeschoten, zal het zwarte gat zich nog steeds in een van de
twee sterrenhopen bevinden.

Het artikel is online beschikbaar op:
http://xxx.lanl.gov/abs/astro-ph/0612673
De MODESTA supercomputer faciliteit: http://modesta.science.uva.nl/
Webpagina van dr. Portegies Zwart: http://staff.science.uva.nl/~spz/