PERSBERICHT
Stichting Pastoor Schmeits, Kapteyn Instituut, Rijksuniversiteit
PASTOOR SCHMEITSPRIJS VOOR STERRENKUNDE VOOR PROF. DR. ELINE TOLSTOY EN
DR. SIMON PORTEGIES ZWART
Tijdens de Nederlandse astronomenconferentie te Veldhoven op 14 tot 16 mei
2007 zal de Pastoor Schmeitsprijs voor sterrenkunde worden uitgereikt aan
Prof. dr. Eline Tolstoy, verbonden aan het Kapteyn Instituut van de
Rijks-universiteit Groningen, en aan Dr. Simon Portegies Zwart, verbonden
aan het Sterrenkundig Instituut Pannekoek van de Universiteit van Amsterdam.
De prijs wordt eens in de drie jaar toegekend aan een astronoom van
Nederlandse nationaliteit of volgens de Nederlandse wet ingezetene in
Nederland, die in de voorafgaande drie jaar een wetenschappelijke
bijdrage heeft geleverd van uitzonderlijk belang. Deze dient ten tijde
van het verschijnen van de publicatie van genoemde bijdrage de leeftijd
van veertig jaar nog niet te hebben bereikt. Het bestuur beslist over de
toekenning aan de hand van voordrachten uit de Nederlandse astronomische
gemeenschap. Aan de prijs is een bedrag verbonden van 1500 Euro.
Het bestuur heeft besloten dit jaar de prijs bij uitzondering toe te kennen
aan twee astronomen. Naar de mening van het bestuur waren de twee
uiteindelijke kandidaten van vergelijkbare kwaliteit en hoorden zonder
twijfel thuis in de groep astronomen met een statuur als in de statuten
beschreven alswel die van de eerdere prijswinnaars. Beiden zullen het bedrag
van 1500 Euro ontvangen.
-----------------------------------------------------------------------
Prof. dr. Eline Tolstoy (1965) is adjunct-hoogleraar aan de
Rijks-universiteit Groningen. Zij haalde haar doctoraal examen in 1990 aan
de Rijks-universiteit Leiden, promoveerde in 1995 in Groningen en is sinds
2001 aan het Kapteyn Instituut verbonden, eerst als KNAW Fellow. Haar
werkgebied is "Chemische evolutie en sterpopulaties in dwerg
melkwegstelsels", een gebied waarop zij sinds haar promotie wereldnaam heeft
gemaakt. Zij heeft de afgelopen jaren een team van astronomen geleid, dat
een groot programma uitvoerde met de UVES spectrograaf van de Very Large
Telescope (VLT) van European Southern Observatory (ESO) in Chili en
vervolgens een projekt mer het DART (Dwarf galaxy Abundances and Radial
Velocity Team), dat o.a. de bijzondere status van Key-project bij de ESO
verwierf. In beide gevallen ging het om spectroscopische waarnemingen van
grote aantallen sterren in nabije dwergstelsels met de VLT, bij DART met het
FLAMES instrument. Daarnaast speelde zij een belangrijke rol in een project
met de Advanced Camera for Surveys op de Hubble Space Telescope. Het
baanbrekende resultaat van haar studies is de realisatie dat dwergstelelsels
zoals nu ons Melkwgestelsel begeleiden, een fundamenteel andere chemische
samenstellingen in hun sterren hebben dan die in ons Melkwgestelsel,
waardoor deze dwergstelsels niet als bouwstenen voor ons stelsel kunnen
dienen. Zulk een paradigma genoot een brede voorkeur onder de astronomen
voor deze resultaten beschikbaar kwamen. Bijzondere publicaties zijn
verschenen in the Astronomical Journal (vol. 125, blz. 684 en 707, 2003) en
in de Astrophysical
Journal (vol. 617, blz. L119, 2004). In 2007 heeft Eline Tolstoy een VICI
subsidie van NWO verworven.
Dr. Simon Portegies Zwart (1965) is sinds 2002 verbonden aan het
Sterrenkundig Instituut "Anton Pannekoek" en de Sectie Computational Science
van de Universiteit van Amsterdam, eerst als KNAW Fellow en sinds begin dit
jaar als Universitair Docent. Na zijn doctoraal examen aan de Universiteit
van Amsterdam werkte hij als promovendus aan de Universiteit Utrecht, waar
hij in 1996 promoveerde. Hij wordt gezien als een wereldleider op het gebied
van de studie van de dynamische evolutie van dichte sterrenhopen waarbij
tegelijkertijd ook de inwendige evolutie van de sterren en dubbelsterren in
deze systemen volledig wordt meegenomen. Hij was een der initiatiefnemers
van
de MODEST (MOdelling DEnse STellar systems) collaboratie en werd in de
loop der tijd de "motor" achter de ontwikkeling van het betreffende
programma "Starlab". Zijn werk van de laatste drie jaar betreft vooral de
ontdekking dat zeer vroeg in de evolutie van jonge, dichte sterrenhopen
waarin zich dubbelsterren bevinden, er een "lawine" van fysieke botsingen
van de zwaarste sterren kan optreden, leidend tot de vorming in het centrum
van de cluster van een ster van meer dan duizend zonsmassa's. Deze ster laat
naar verwachting na een kort leven een zwart gat van honderd tot duizend
zonsmassa's achter. Een sleutel publicatie betrof het aantonen, dat een
dergelijk groei-secenario
inderdaad een 300-900 zonsmassa's zwarte gat kan hebben geproduceerd in een
stercluster in het nabije melkwegstelsel M82 waarin een R"ontgenbron wordt
waargenomen, terwijl dit in een andere, iets grotere en zwaardere cluster,
waar een dergelijke bron niet wordt gezien, ook niet wordt verwacht op grond
van de berekeningen. Zijn werk betreft ook de rol die zulke "Intermediate
Mass Black Holes" in dichte sterrenhopen kunnen spelen bij het ontstaan van
superzware zwarte gaten die men in de centra van melkwegstelsels als het
onze aantreft. Bijzondere publicaties zijn verschenen in Nature (vol. 428,
blz. 724, 2004) en de Astrophysical Journal (Vol. 576, blz. 899, 2002, en
vol. 641, blz. 319, 2005).
-----------------------------------------------------------------------
De Schmeitsprijs is vernoemd naar de in 1851 in Sittard geboren Maria
Paschalis Schmeits, vele jaren kapelaan van de Sint Servaes in Maastricht en
daarna pastoor in Venray. Toen hij in 1919 overleed liet hij 2000 gulden na
voor, zoals hij schreef: "Het bevorderen van de studie der sterrenkunde,
onder alle menschelijke wetenschappen de hoogste, naar welk doel gestreeft
wordt door het uitloven en uitkeren van prijzen aan hen die, zich naar het
oordeel van een in te stellen jury, voor de astronomische wetenschap het
meest verdienstelijk hebben gemaakt". Schmeits was een bijzonder man. Hij
wordt beschreven als iemand met een grote belangstelling voor de
natuurwetenschappen en de humanoria. Zelf deed hij verschillende
sterrenkundige waarnemingen. Als kapelaan was hij nauw betrokken bij de
restauratie van de Sint Servaes eind negentiende eeuw, waarover hij ook veel
publiceerde.
|
