-----------------------------------------------------------------
Deze e-mail is verzonden aan abonnees van de lijst
[log in to unmask]
Zie voor abonneren, adreswijzigen, opzeggen, zelf mailen, toegang archief
op:
http://www.astro.rug.nl/~nvws/asmetlst.htm
Met vriendelijke groet, Jan de Boer, secretaris KNVWS
(http://www.sterrenkunde.nl)
-----------------------------------------------------------------
P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Amsterdam, 19 oktober 2009
32 nieuwe exoplaneten ontdekt
Met het HARPS-instrument op ESO’s 3,6-meter telescoop in Chili zijn 32
nieuwe exoplaneten gevonden. Dat is vandaag bekendgemaakt op de ESO/
CAUP exoplanetenconferentie in Porto door het team dat de spectrograaf
heeft gebouwd. Met de ontdekking heeft de High Accuracy Radial
Velocity Planet Searcher (HARPS) zijn positie als belangrijkste
exoplanetenjager verstevigd. Het aantal bekende lage-massa-exoplaneten
is in één klap met 30% gestegen. De afgelopen vijf jaar heeft HARPS
meer dan 75 van de in totaal 400 exoplaneten gespot die nu bekend zijn.
“HARPS is een uniek, extreem precies instrument, ideaal om andere
werelden te ontdekken”, zei Stéphane Udry, op de conferentie. “We
hebben nu ons 5-jarige programma afgerond, en de resultaten zijn boven
verwachting.”
De laatst ontdekte batterij exoplaneten bestaat uit niet minder dan 32
stuks. In totaal heeft HARPS de ontdekking van 74 exoplaneten op zijn
naam staan, in 30 verschillende planeetsystemen. Juist dank zij de
enorme precisie van de spectrograaf heeft de zoektocht naar kleine
planeten, met het gewicht van enkele malen die van de aarde
(superaardes of Neptunus-achtige planeten) een enorme stimulans
gekregen. HARPS heeft de ontdekking gefaciliteerd van 24 van de 28
planeten die kleiner zijn dan 20 aardmassa’s. Net zoals bij de eerder
ontdekte superaardes, maken de nieuwe lage-massakandidaten deel uit
van systemen waarin zich tot vijf planeten bevinden.
In 1999 nam ESO het initiatief tot de ontwikkeling van een hoge-
resolutie, extreem precieze spectrograaf voor de 3,6 meter telescoop
op La Silla in Chili. Michel Mayor, van de Sterrenwacht Genève, leidde
het consortium dat het in 2003 geïnstalleerde HARPS bouwde. HARPS was
al spoedig in staat om de schommelingen van sterren te meten door het
detecteren van kleine veranderingen - van slechts 3,5 kilometer per
uur - in de radiale snelheid van de ster. Zulke precisie is cruciaal
om exoplaneten te kunnen ontdekken en deze methode, waarbij kleine
veranderingen in de radiale snelheid van een ster gedetecteerd worden
als deze lichtjes schommelt onder invloed van de zwaartekracht van een
(onzichtbare) exoplaneet, is de beste methode in de zoektocht naar
exoplaneten.
In ruil voor het bouwen van het instrument kreeg het HARPS-consortium
honderd waarneemnachten per jaar gedurende een periode van vijf jaar
toegewezen, om ’s werelds meest ambitieuze systematische zoektocht
naar exoplaneten uit te voeren door herhaaldelijk de radiale snelheid
van honderden sterren te meten die wellicht planeten herbergen.
Het programma bleek snel erg succesvol. Mayors team ontdekte met HARPS
onder andere in 2004 de eerste superaarde bij µ Ara (ESO 22/04)[link];
in 2006 het trio van Neptunus-achtige planeten bij HD 69830 (ESO
18/06) [link; in 2007, Gliese 581d, de eerste superaarde in een
leefbare zone van een kleine ster (ESO 22/07) [link]; en in 2009, de
lichtste exoplaneet ooit ontdekt bij een normale ster, Gliese 581e
(ESO 15/09)[link]. Nog recenter vonden ze een mogelijke met
lavabedekte wereld, met een dichtheid vergelijkbaar met die van de
aarde (ESO 33/09)[link].
“Deze waarnemingen hebben astronomen een goed inzicht gegeven in de
verscheidenheid van planetaire systemen en helpen ons begrijpen hoe
deze ontstaan,” zegt teamlid Nuno Santos.
Enkele doelstellingen van het HARPS-consortium zijn het zoeken naar
planeten bij zonachtige sterren, bij lage-massa dwergsterren en bij
sterren met een lager metaalgehalte dan de zon. Het aantal ontdekte
exoplaneten rond lage-massa sterren, de zogenoemde M-dwergen, is
spectaculair toegenomen, inclusief een handvol superaardes en een
klein aantal reuzenplaneten die de theorie over planeetvorming op de
proef stellen.
“Door te richten op M-dwergen en gebruik te maken van de precisie van
HARPS zijn we in staat geweest te zoeken naar exoplaneten met een
massa en temperatuur van superaardes, soms zelfs dichtbij of binnen de
bewoonbare zone rond de ster,” zegt coauteur Xavier Bonfils.
Het team vond drie kandidaat-exoplaneten bij metaalarm sterren. Men
dacht dat zulke sterren minder geschikt waren voor planeetvorming,
omdat planeten zich vormen in de metaalrijke schijf rond de jonge
ster. Er zijn echter planeten van enkele Jupitermassa’s gevonden die
draaien om metaalarme sterren.
Hoewel de eerste fase van het waarneemprogramma nu officieel is
afgesloten, zal het team doorgaan met de zoektocht naar superaardes
rond zonachtige sterren en M-dwergen en de komende maanden worden
nieuwe aankondigingen verwacht, gebaseerd op de metingen van de
afgelopen vijf jaar.
www.astronomie.nl
www.jaarvandesterrenkunde.nl
|
