P E R S B E R I C H T

Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Leiden, 5 januari 2009

Hubble breekt afstandsrecord en vindt piepjonge sterrenstelsels in het
verre heelal

De Hubble Ruimtetelescoop van NASA en ESA heeft met de ontdekking van
een verzameling zeer kleine en blauwe sterrenstelsels een nieuw
afstandsrecord geboekt. Niet eerder zijn zulke sterrenstelsels uit de
periode van vlak na de oerknal gezien. De sterrenstelsels staan zo ver
weg dat het licht er ongeveer 13 miljard jaar over heeft gedaan om de
aarde te bereiken. De Hubble-telescoop keek als het ware terug in de
tijd en heeft de nu ontdekte sterrenstelsels waargenomen zoals ze er
zo’n 600 tot 800 miljoen jaar na de oerknal uitzagen.

De opnames zijn gemaakt met de vorig jaar op de Hubble geplaatste Wide
Field Camera 3 (WFC3). De camera heeft in augustus 2009 opnamen van
het zogeheten ‘Ultra Deep Field’ gemaakt met een totale lengte van 40
uur. Deze eerste resultaten worden gepresenteerd door een
internationaal team op de 215de vergadering van de American
Astronomical Society in Washington D.C. op 6 januari.

"Met de gerepareerde Hubble en het nieuwe instrument kunnen we nog
onontgonnen terrein in kaart brengen, en nog veel meer ontdekkingen
verwachten", zegt Garth Illingworth van de Universiteit van
California, leider van het team dat de waarnemingen heeft gedaan.
"Dit zijn de meest gevoelige foto’s van het vroege heelal in het nabij-
infrarood die ooit zijn gemaakt. We hebben de foto’s genomen in het
veld met de meest gevoelige optische opnamen (het Hubble Ultra Deep
Field), en hebben veel nieuwe sterrenstelsels kunnen ontdekken aan de
rand van het zichtbare heelal.”

Rychard Bouwens, teamlid van de University of California, Santa Cruz,
en de Universiteit Leiden, publiceert twee artikelen over de
eigenschappen van de nieuw ontdekte record-sterrenstelsels: "Ze zijn
zeer opmerkelijk omdat ze heel erg blauw zijn. We kunnen hun kleur
alleen verklaren door aan te nemen dat ze lijken op de eerste sterren
die in het heelal zijn ontstaan: fel blauw, en bijna zonder metalen,
uit een tijd toen het heelal een samenstelling had die nog leek op die
van kort na de oerknal."

Marijn Franx, teamlid en hoogleraar aan de Universiteit Leiden, legt
uit: "de sterrenstelsels zijn veel blauwer en kleiner dan
sterrenstelsels in het nabije heelal, zoals voorspeld door theorieën
over de vorming van sterrenstelsels.  Later worden deze
sterrenstelsels groter door inval van materie en botsingen met andere
sterrenstelsels.

Met behulp van NASA’s Spitzer Space Telescoop heeft Ivo Labbé van het
Carnegie Institute of Washington ondekt dat de sterrenstelsels al
honderden miljoenen jaren oud waren toen ze het licht uitstraalden dat
nu is ontdekt. De in Leiden gepromoveerde Labbé: "De eerste sterren
moeten dus gevormd zijn toen het heelal nog een paar honderd miljoen
jaar jonger was". De sterrenstelsels hebben een afmeting van slechts
1/20ste van de diameter van de Melkweg. Ze laten een roodverschuiving
zien van 7 tot boven de 8.

De WFC3/IR camera op de Hubble werkt 40 maal sneller dan de vorige
camera en kan met de nieuwe infrarood-technologie in vier dagen
waarnemen waar de oude camera een half jaar voor nodig had.


Beeld:
http://www.astronomie.nl/nieuws/1567/hubble_breekt_afstandsrecord_en_vindt_piepjonge_sterrenstelsels.html
Hubble Ultra Deepfield WFC3/IR. Vele duizenden sterrenstelsels zijn
zichtbaar, maar slechts vijf staan op recordafstand. Deze zijn
aangegeven in de uitvergrotingen aan de linkerkant. Deze
sterrenstelsels zijn zeer klein. (credit: HST)

Meer afbeeldingen: http://hubblesite.org/news/2010/02 en
http://www.nasa.gov/hubble

-----------------------------------------------------------------
Deze e-mail is verzonden aan abonnees van de lijst [log in to unmask]
Zie voor abonneren, adreswijzigen, opzeggen, zelf mailen, toegang archief op:
http://www.astro.rug.nl/~nvws/asmetlst.htm
-----------------------------------------------------------------