P E R S B E R I C H T
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Leiden, 18 december 2009
PACS-instrument op Herschel-telescoop levert eerste ‘water-kaarten’
Een team astronomen onder leiding van de Leidse professor Ewine van
Dishoeck heeft met het PACS-instrument op de Herschel-telescoop
verrassende eerste resultaten geboekt. Ze namen onder meer spectra
(of: vingerafdrukken) van water van de wolk rond L 1157 die duidelijk
laten zien waar de ster energie dumpt (zie afbeelding 1). Deze
piepjonge ster is slechts een klein beetje helderder dan onze eigen
zon in zijn kleuterjaren.
De vorming van sterren zoals onze zon is een proces dat zich niet in
alle rust voltrekt. Terwijl de voorloper-ster groeit, verhit hij zijn
omgeving en spuwt ‘jets’ van gas uit, die door de omringende donkere
wolken ploegen. Dat leidt tot schokken waarbij veel watermoleculen
worden gevormd die nu door Herschel in beeld zijn gebracht. Een van de
belangrijkste vragen in het vormingsproces van jonge sterren is hoe de
aanwas en het verlies van massa zich over de tijd voltrekken.
Van Dishoeck is verrast over de kwaliteit van de metingen: “We krijgen
veel mooiere ‘water-kaarten’ met PACS dan we hadden gehoopt, en
bovendien al zo vroeg in de missie”. De eerste spectra laten duidelijk
zien waar de jonge ster de donkere nevels doet oplichten. De Herschel-
telescoop, met aan boord drie instrumenten - PACS, Spire en het in
Nederland gebouwde HIFI – werd in mei van dit jaar gelanceerd. PACS is
een geavanceerde camera/spectrograaf die op ver-infraroodgolflengten
dwars door stofwolken kan heenkijken en laat zien hoe die energierijke
processen in de buurt van een protoster zich voltrekken.
In een tweede spectrum, genomen van de Valentijns(‘Roos’)nevel (NGC
7129) (afbeelding 2), laten Van Dishoeck en collega’s zien dat wanneer
jonge sterren hun omgeving opwarmen, bevroren watermoleculen weer
verdampen, net zoals gebeurt op kometen in ons eigen zonnestelsel als
gevolg van de opwarming door de zon. De wolk die is gezien, bevat
genoeg water om een miljoen oceanen mee te vullen. “We zien letterlijk
het ‘bewateren’ van deze roos”, zegt medewerker Tim van Kempen.
“De eerste PACS-spectra laten duidelijk zien dat water unieke
informate levert over de ontwikkeling van een jonge ster en de
interactie met zijn omgeving. We wachten nu met spanning de eerste
spectra van HIFI af, die ons in staat zullen stellen om – samen met de
PACS-data – de groeistuipen van sterren in detail te ontrafelen. Als
alles volgens plan gaat kunnen we de HIFI-gegevens begin maart 2010
verwachten”, aldus Van Dishoeck. Het uiteindelijke doel van dit
Herschel-programma is ook om te bepalen waar water in de ruimte wordt
gevormd en hoe dit water op nieuwe planeten, vergelijkbaar met de
aarde, terechtkomt.
http://www.astronomie.nl/nieuws/1557/_pacs-instrument_op_herschel_levert_eerste_‘water-kaarten’.html :
Afbeelding 1 (L1157_179_PACS): PACS image of water toward the young
solar analog L 1157, lighting up the two-sided outflow of gas.
Afbeelding 2 (Rose_final): PACS spectra of various strong fingerprints
of water toward embryonic stars in NGC 7129. The background image is
the 'Valentine day' ('Rose') nebula observed by the Spitzer Space
Telescope – a stellar nursery resembling a pink rosebud.
www.astronomie.nl
www.jaarvandesterrenkunde.nl
-----------------------------------------------------------------
Deze e-mail is verzonden aan abonnees van de lijst [log in to unmask]
Zie voor abonneren, adreswijzigen, opzeggen, zelf mailen, toegang archief op:
http://www.astro.rug.nl/~nvws/asmetlst.htm
-----------------------------------------------------------------
|
