-----------------------------------------------------------------
Deze e-mail is verzonden aan abonnees van de lijst
[log in to unmask]
Zie voor abonneren, adreswijzigen, opzeggen, zelf mailen, toegang archief
op:
http://www.astro.rug.nl/~nvws/asmetlst.htm

Met vriendelijke groet, Jan de Boer, secretaris KNVWS
(http://www.sterrenkunde.nl)
-----------------------------------------------------------------
P E R S B E R I C H T

Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO)
---------------------------------------------------------------------------------------------------

Amsterdam, 3 november 2009
Kosmisch ‘skelet’ in beeld gebracht

Astronomen hebben een gigantische verzameling sterrenstelsels ontdekt
op een afstand van zeven miljard lichtjaar van de aarde. Deze
ontdekking is de eerste observatie van zo’n opvallende structuur van
sterrenstelsels in het verre heelal en geeft meer inzicht in het
kosmische web en hoe dit is gevormd.

“Materie is niet gelijkmatig verdeeld in het universum,” zegt Masayuki
Tanaka van ESO, die de studie leidde. “In het nabijgelegen heelal
vormen zich sterrenstelsels en deze sterrenstelsels vormen meestal
groepen en clusters van stelsels. De meest geaccepteerde kosmische
theorieën voorspellen dat materie ook samenklontert op een grotere
schaal in het zogenoemde kosmische web waarin sterrenstelsels, gevat
in filamenten die zich uitstrekken tussen lege ruimte, een gigantische
draadachtige structuur creëren.”

Deze filamenten zijn miljoenen lichtjaren lang en vormen het geraamte
van het heelal: sterrenstelsels verzamelen zich erom heen en op de
knooppunten vormen zich reusachtige clusters van sterrenstelsels die
als gigantische spinnen op de loer liggen, wachtend om meer materie op
te nemen. Wetenschappers proberen te bepalen hoe deze filamenten
ontstaan. Hoewel enorme draadvormige structuren al vaak geobserveerd
zijn op relatief kleine afstand van ons, is er tot nu toe nog geen
concreet bewijs van het bestaan ervan in het verder afgelegen heelal.

Het team onder leiding van Tanaka ontdekte een grote structuur rond
een verafgelegen cluster van sterrenstelsels op beelden die ze al
eerder hadden verkregen. De onderzoekers gebruikten twee telescopen op
aarde om deze structuur gedetailleerder te bestuderen. Ze hebben de
afstanden van de sterrenstelsels gemeten en kregen zo een
driedimensionaal beeld van de structuur. De spectroscopische
waarnemingen zijn gedaan met het VIMOS instrument van ESO’s Very Large
Telescope en met FOCAS van de Subaru-telescoop, beheerd door de
National Astronomical Observatory van Japan.

Dankzij deze en andere waarnemingen waren de astronomen in staat om
een echte demografische studie van deze structuur te maken en hebben
ze enkele groepen van sterrenstelsels geïdentificeerd rondom het
hoofdsterrenstelsel. Ze konden tientallen van zulke groepen
onderscheiden, de meeste tien keer groter dan onze Melkweg – en
sommige wel duizend keer groter – en ze berekenden dat de massa van
het hoofdsterrenstelsel minstens tienduizend keer de massa van de
Melkweg bedraagt. Sommige groepen sterrenstelsels voelen de fatale
zwaartekracht van het hoofdsterrenstelsel en zullen er uiteindelijk
door worden opgeslokt.

“Dit is de eerste keer dat we zo’n rijke en prominente structuur in
het verre heelal hebben waargenomen,”zegt Tanaka. “We kunnen nu van
demografie overgaan naar sociologie en bestuderen hoe de eigenschappen
van sterrenstelsels afhangen van hun omgeving toen het heelal slechts
tweederde van zijn huidige leeftijd had.”

Het filament staat op 6,7 miljard lichtjaar van ons vandaan en strekt
zich uit over minstens 60 miljoen lichtjaar. De nieuw ontdekte
structuur reikt waarschijnlijk nog verder, voorbij het door het team
onderzochte gebied en daarom zijn er al toekomstige waarnemingen
gepland om de afmeting exact te kunnen bepalen.

Afbeeldingen:
http://www.eso.org/public/outreach/press-rel/pr-2009/pr-41-09.html