-----------------------------------------------------------------
Deze e-mail is verzonden aan abonnees van de lijst
[log in to unmask]
Zie voor abonneren, adreswijzigen, opzeggen, zelf mailen, toegang archief
op:
http://www.astro.rug.nl/~nvws/asmetlst.htm

Met vriendelijke groet, Jan de Boer, secretaris KNVWS
(http://www.sterrenkunde.nl)
-----------------------------------------------------------------
P E R S B E R I C H T

Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Utrecht, 22 november 2009

Dubbelsterren hoofdverdachten van vervuiling sterhopen

Een internationaal team van sterrenkundigen, onder leiding van de
Utrechtse promovenda Selma de Mink, wijst dubbelsterren aan als
hoofdverdachten voor de ‘vervuiling’ in bolvormige sterhopen. Rond
onze Melkweg cirkelen ongeveer 150 bolvormige sterhopen, clusters van
honderdduizenden sterren die door elkaars zwaartekracht bij elkaar
blijven. Deze bolhopen bevatten de oudste sterren in de Melkweg.  Een
groot deel van de sterren in zulke clusters hebben een eigenaardige
chemische samenstelling.  Ze bevatten veel meer stikstof, natrium en
aluminium dan normaal. Deze oude sterren zijn niet zwaar genoeg om
zelf deze elementen te produceren. Daarom wordt verondersteld dat een
eerdere generatie zwaardere sterren deze elementen heeft gevormd en de
sterhoop ermee heeft vervuild.

Tot nu toe werden twee soorten sterren verdacht de oorzaak te zijn:
zogenoemde rode reuzen en snel roterende sterren. Voor geen van beide
verdachten was echter hard bewijs.  De rode reuze lijken niet genoeg
natrium te maken. Snel roterende sterren zijn zo zeldzaam dat het
onwaarschijnlijk is dat ze de oorzaak zijn van vervuiling op zo grote
schaal. Desalnietemin voerden voor- en tegenstanders van beide ideeën
heftige discussies op conferenties en in de wetenschappelijke
literatuur; alleen al in 2009 verschenen tientallen publicaties over
dit onderwerp.

In een artikel dat deze week in Astronomy & Astrophyscis is
verschenen  beargumenteren bovengenoemde sterrenkundigen dat zware
dubbelsterren de ‘hoofdverdachten’ zijn.  Deze kunnen zeer efficiënt
materiaal  afscheiden met dezelfde eigenaardige chemische
samenstelling. In het centrum van bolhopen is de dichtheid aan sterren
zo hoog, dat zelfs botsingen tussen sterren niet ongebruikelijk zijn.
Daarom is het aannemelijk dat vrijwel alle zware sterren tijdens hun
leven een interactie aangaan met een andere ster, en een dubbelster
vormen, waarbij een van de sterren zijn natriumrijke mantel verliest
en de lichtere sterren in de omgeving vervuilt.

Beelmateriaal:

Fig.1: Hubble-opname van sterren in het centrum van de zwaarste
bolvormige sterhoop, Omega Centauri.  De dichtheid aan sterren is hier
zo'n 10.000 keer hoger dan in de buurt van de zon. Meer informatie,
hogere resoluties en credits:
http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2009/25/image/q/

Fig. 2: Opname van de zuidelijke krabnevel (He2-104) met de Hubble-
telescoop. In het centrum is een dubbelster gevonden, die
verantwoordelijk wordt gehouden voor het uitstoten van gas en stof. De
straling van de sterren doet het gas oplichten, wat deze fraaie nevel
oplevert. De afmeting van de hele nevel is groter dan ons
zonnestelsel. Meer informatie, hogere resoluties en credits:
http://hubblesite.org/gallery/album/entire/pr1999032a/