P E R S B E R I C H T

Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
-----------------------------------------------------------------------
Amsterdam, 12 maart 2007

Pulsars zenden radiogolven uit met vaste regelmaat

Pulsars blijken veel regelmatiger te zijn dan tot nu toe werd gedacht. Dat
blijkt uit onderzoek waarop sterrenkundige Patrick Weltevrede op 16 maart
promoveert aan de Universiteit van Amsterdam. Met de radiotelescoop in
Westerbork heeft hij nauwkeurig 'geluisterd' naar een groot aantal
radiopulsars. De pulsen radiostraling die met een vaste regelmaat worden
ontvangen zien er elke keer weer anders uit. Voor enkele pulsars was al
bekend dat de vorm van de pulsen verandert in zich herhalende patronen.
Weltevrede heeft nu ontdekt dat de meeste, en waarschijnlijk alle pulsars
herhalende patronen laten zien.

Pulsars zijn neutronensterren, bollen neutronenmaterie, met een doorsnede
van zo'n twintig kilometer, die na het sterven van zware sterren ontstaan.
Deze exotische objecten hebben extreem sterke magneetvelden en vanaf de
magnetische polen worden bundels radiogolven uitgezonden, vergelijkbaar
met de lichtbundel van een vuurtoren.

In zijn proefschrift beschrijft Weltevrede de resultaten van een
uitgebreid onderzoek van zo'n 200 pulsars (20% van alle vanuit Nederland
waarneembare pulsars) op twee verschillende radiofrequenties. Uit de
meetgegevens blijkt dat de meeste, zo niet alle pulsars een herhalend
patroon van veranderingen in de vorm van de pulsen laten zien. Hieruit
concludeert Weltevrede dat het voor pulsars heel normaal is dat de bundel
radiostraling niet één geheel is, zoals bij een vuurtoren, maar bestaat
uit meerder sub-bundels. Terwijl de bundel door het heelal zwiept, draaien
de sub-bundels langzaam rondom de lengte-as van de bundel, zoals in een
draaimolen. Door deze draaiing ontvangen we na elke omwenteling van de
ster, als de bundel weer naar de aarde wijst, een puls met een andere
vorm.

Copromotor Ben Stappers (pulsaronderzoeker bij Astron en UvA) noemt het
onderzoek van Weltevrede "een belangrijke stap voorwaarts". "Het is tot op
heden onduidelijk hoe de radiogolven precies worden opgewekt. De
sub-bundels vormen kennelijk een belangrijk ingrediënt in het opwekken van
de radiostraling", aldus Stappers.

Patrick Weltevrede is van plan om de komende jaren met verschillende
radiotelescopen over de gehele wereld de pulsars met de meest interessante
patronen verder te exploreren. "Uiteindelijk willen wij als onderzoekers
het vraagstuk 'Hoe straalt een pulsar' oplossen", aldus Weltevrede.

Geluiden en filmpjes van pulsarsignalen zijn te vinden op:

http://www.astron.nl/~stappers/wiki/doku.php?id=resources:sounds
http://www.astron.nl/~stappers/wiki/doku.php?id=resources:movies