Persbericht

Astrochemici vinden alcohol in kosmische cocktail

Onderzoekers van de Leidse Sterrewacht zijn erin geslaagd bij een
temperatuur

van 260 graden onder nul ethanol te destilleren uit een cocktail van

waterstofatomen en ruimte ijs. De laboratorium experimenten laten zien hoe
in

de ruimte complexe moleculen kunnen ontstaan. De experimenten geven een

nuchtere kijk op chemische processen die van belang zijn bij het ontstaan
van

het leven.

De omstandigheden in de ruimte zijn niet bepaald optimaal voor een actieve
chemie:

zowel de deeltjes dichtheden als temperaturen zijn onvoorstelbaar laag. Des
te

verbazingwekkender is het, dat een groot aantal stoffen, waaronder ook
complexe

moleculen, in de ruimte is waargenomen. In de afgelopen jaren is het besef
ontstaan dat

veel van deze moleculen worden gevormd in dunne ijslaagjes van gas dat
vastvriest op

stofdeeltjes rond en tussend de sterren. Suzanne Bisschop heeft zich in de
afgelopen vier

jaar hiermee bezig gehouden. Op 8 november promoveert ze aan de Universiteit
Leiden

op onderzoek naar astrochemische processen in de vaste stof.

Voor haar onderzoek gebruikte de promovenda de James Clerk Maxwell Telescoop
op

Hawaii om ethanol vinden in gebieden van actieve stervorming. Vervolgens
simuleerde ze

omstandigheden in dergelijke gebieden in het laboratorium voor astrofysica
aan de

Leidse Sterrewacht. ‘We hebben in een ultra hoge vacuum opstelling ijs
gemaakt van

acetaldehyde en dit bij lage temperaturen gebombardeerd met waterstof atomen’,
aldus

Bisschop ‘en wat blijkt, wanneer je infrarode straling gebruikt als een
soort

spectroscopische blaastest dan zie je inderdaad dat ethanol wordt gevormd in
het ijs’.

‘Dit is een belangrijke conclusie’, vervolgt promotor Ewine van Dishoeck,
hoogleraar

moleculaire astrochemie, ‘het bevestigt dat de vaste fase in de ruimte een
belangrijker

rol speelt in het ontstaan van grotere en organische moleculen’.

Toevallig is dit proces precies omgekeerd aan wat er gebeurt wanneer je een
flinke slok

op hebt. In dat geval wordt ethanol in de lever omgezet in acetaldehyde en
wanneer dat

door de hoeveelheid niet snel genoeg wordt afgebroken, loop je kans op een
kater. ‘De

vraag is natuurlijk, hoe in de ruimte voldoende acetaldehyde ontstaat’,
vertelt copromotor

Harold Linnartz en universitair hoofddocent laboratorium astrofysica. ‘Ook
daar

zijn we in het afgelopen jaar flink meer over te weten gekomen’. Het
uitgangspunt is

steevast CO, koolstofmonoxide, een molecuul dat in de ruimte veel voorkomt.
Na

bombardering van CO ijs met waterstofatomen blijkt formaldehyde en methanol
gevormd

te worden. ‘Er ontbreekt in feite nu maar een stap om acetaldehyde te maken’,
aldus

Linnartz, ‘en we staan op het punt om dit experimenteel te simuleren, de
kring is dan

rond.’

Het doel van het onderzoek is om te onderzoeken hoe complex moleculen in een
ijs

kunnen worden. Is het mogelijk om organische en prebiotische moleculen, de

bouwstenen van bijvoorbeeld aminozuren te maken en zo ja, onder welke
condities ? De

uitkomst van dergelijk onderzoek is van belang om naar die gebieden in de
ruimte te

kijken waar de omstandigheden voor molecuul vorming ideaal zijn en de
chemische basis

voor leven in zijn meest algemene vorm aanwezig is.

De alcohol productie in de ruimte houdt zich trouwens binnen de perken. De
hoeveelheid

ethanol in het ijs bedraagt slechts 2%. ‘Interstellar ice light’, aldus
Bisschop, die de

resultaten van haar onderzoek deze week gepubliceerd ziet in het
toonaangevende

Astronomy & Astrophysics.



Gedetailleerde informatie in:

H-atom bombardment of CO2, HCOOH, and CH3CHO containing ices

S. E. Bisschop, G. W. Fuchs, E. F. van Dishoeck, and H. Linnartz, Astronomy
&

Astrophysics 474 (2007) 1061-1071.

• Zie ook: Sterrewacht Leiden: http://www.strw.leidenuniv.nl/